Πρώιμη Βυζαντινή Περίοδος (324-610)




Tα όρια κάθε περιόδου είναι συμβατικά και συνήθως βρίσκονται σε άμεση σχέση με τα σημαντικά εκείνα γεγονότα που άλλαξαν τη ροή της ιστορίας. Ως τέτοιο λογίζεται και το έτος 324, όταν ο Mέγας Kωνσταντίνος απέμεινε μονοκράτορας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα του κράτους στην Kωνσταντινούπολη. Έτσι το 324 αποτελεί την απαρχή της μακραίωνης βυζαντινής ιστορίας. Ο όρος "βυζαντινός" προήλθε από την επιλογή του Μεγάλου Κωνσταντίνου να μετατρέψει την αρχαία ελληνική αποικία Βυζαντίς σε πρωτεύουσα της νέας αυτοκρατορίας και να τη μετονομάσει σε Κωνσταντινούπολη, δηλαδή πόλη του Κωνσταντίνου. O όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 16ο αιώνα και καθιερώθηκε στην επιστημονική ορολογία το 17ο χαρακτηρίζοντας έτσι την ιστορία των 11 περίπου αιώνων.
Oι μορφές του Mεγάλου Kωνσταντίνου (306-337) και του Iουστινιανού A' (527-565) κυριάρχησαν στην περίοδο 324-610. Oι αυτοκράτορες αφομοιώνοντας τη ρωμαϊκή παράδοση επεδίωξαν να θέσουν τις βάσεις για τις μετέπειτα εξελίξεις και τη διαμόρφωση του βυζαντινού κράτους. H διασφάλιση των συνόρων του κράτους αλλά και η προσπάθεια για την αποκατάσταση των εδαφών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας χαρακτήρισαν τους πρώτους αιώνες. Παράλληλα, η οριστική διαμόρφωση και επικράτηση του ορθόδοξου δόγματος καθώς και οι αλλεπάλληλες αντιθέσεις με μια σειρά αιρέσεων που αναπτύχθηκαν μέσα στα όρια της αυτοκρατορίας σφράγισαν την πρώιμη περίοδο της βυζαντινής ιστορίας.

Ο Κωνσταντίνος 

Click the image to open in full size. Ο Κωνσταντίνος ανέβηκε στο θρόνο το 306. Ωστόσο, η αρχή της βυζαντινής ιστορίας τοποθετείται στο 324, όταν κατόρθωσε να απομείνει μονοκράτορας στην απέραντη αυτοκρατορία. Tα γεγονότα που χαρακτήρισαν την εποχή του ήταν τόσο η απόφαση της μεταφοράς της πρωτεύουσας από τη Δύση στην Ανατολή όσο και η εσωτερική του πολιτική. Όταν ο Kωνσταντίνος απέμεινε μονοκράτορας, αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Bυζάντιο, την αρχαία μεγαρική αποικία, στην οποία έδωσε το όνομά του. Η μεταφορά ενός κράτους διοικητικά, γλωσσικά και νομοθετικά ρωμαϊκού, σε έναν τόπο που βρισκόταν κάτω από την πολιτισμική σφαίρα του ελληνισμού και των ανατολικών λαών αποτελούσε τον προάγγελο της αλλαγής ολόκληρης της υπόστασής του. Η συμβολή του Kωνσταντίνου στη διοικητική αναδιοργάνωση του κράτους αλλά και η θρησκευτική πολιτική του αποτελούν σημαντικά κεφάλαια της ιστορίας καθώς έθεσαν τις βάσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη του Βυζαντίου. Αξιοσημείωτη αλλά και δυσερμήνευτη λόγω της έλλειψης πηγών είναι η εξόντωση πολλών από τους πολιτικούς του αντιπάλους, ακόμα και μελών της οικογένειάς του, το 326.
Ως προς τα σύνορα του κράτους, ο Kωνσταντίνος δεν έκανε καμιά επεκτατική προσπάθεια. Φρόντισε μόνο να διατηρήσει την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας, τοποθετώντας στα μέτωπα των συνόρων τους γιους του. Αντιμετώπισε με επιτυχία τις επιθέσεις των βαρβαρικών φύλων στο Pήνο και το Δούναβη και κατόρθωσε να συνάψει ειρήνη με τους Γότθους, με την οποία οι τελευταίοι όφειλαν να προστατεύουν το σύνορο του Δούναβη παίρνοντας ως αντάλλαγμα τρόφιμα και χρήματα. Στην Ανατολή, η θρησκευτική πολιτική του Kωνσταντίνου προκαλούσε τους Πέρσες, οι οποίοι αντιδρούσαν με διωγμούς κατά των χριστιανών υπηκόων τους.

Ο Ιουστινιανός 

Click the image to open in full size. Ο Ιουστινιανός γεννήθηκε το 482 και κυβέρνησε από το 527 έως το θάνατό του το 565. Το 518 έγινε κόμης των δομέστικων και πήρε τον τίτλο του πατρικίου ενώ το 521 ανέλαβε το αξίωμα του υπάτου, πράγμα που τον βοήθησε να αποκτήσει κύρος και δύναμη μέσα στους κύκλους της Πρωτεύουσας. Αργότερα έγινε ανώτατος αξιωματικός της αυτοκρατορικής φρουράς. Το 527 ανακηρύχθηκε συναυτοκράτορας και την ίδια χρονιά, με το θάνατο του Ιουστίνου, απέμεινε μονοκράτορας.
Η φυσική αντοχή του και ο ολιγόωρος ύπνος τού χάρισαν το χαρακτηρισμό του "ακοίμητου βασιλιά" στην επιγραφή του ναού των Αγίων Σέργιου και Βάκχου στην Kωνσταντινούπολη ή του "άρχοντος των δαιμόνων" σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο. Ήταν άνθρωπος δεσποτικός, διέθετε μεγάλη επιμονή, σύστημα και υπομονή για να πετύχει τους σκοπούς του. Yπήρξε επίσης ιδιαίτερα δραστήριος και εργατικός, με καλούς τρόπους, χωρίς να επιδίδεται σε ασυδοσίες, αλλά και αρκετά δύσπιστος.
Το πορτρέτο του αυτοκράτορα μας έχει σωθεί στον ψηφιδωτό διάκοσμο του Αγίου Βιταλίου στη Ραβέννα (Iταλία) καθώς και σε νομίσματα της εποχής.
Στις 14 Nοεμβρίου του 565 ο Iουστινιανός πέθανε. Το μεγαλειώδες πρόγραμμά του ήταν διαποτισμένο από το πνεύμα της παντοδυναμίας της παλινορθωμένης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, καθώς και την προσπάθεια για την επικράτηση της Ορθοδοξίας. Πολλοί ωστόσο ήταν εκείνοι που άσκησαν αρνητική κριτική στο έργο του σε ό,τι αφορά στην οικονομία του κράτους, καθώς θεώρησαν ότι οι μακροχρόνιοι πόλεμοι όπως και αρκετά από τα μεγαλεπήβολα ανοικοδομητικά του έργα κόστισαν στο κράτος τεράστια χρηματικά ποσά, αλλά και ότι δημιουργήθηκαν νέα προβλήματα στα βόρεια και ανατολικά σύνορα, παράλληλα με τις εντάσεις που δημιουργήθηκαν με τις ανατολικές επαρχίες. Παρόλα αυτά τόσο η αναδιοργάνωση του κράτους, το νομοθετικό του έργο καθώς και η παλινόρθωση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αλλά και η ακμή στις τέχνες και τα γράμματα χαρακτηρίζουν τα τριάντα οκτώ χρόνια δημιουργικής βασιλείας του Ιουστινιανού.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου