 |  |  |  |  |  |  |  |
Πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις
Η Αρχαϊκή περίοδος είναι η περίοδος κατά την οποία αποκρυσταλλώνεται η έννοια της πόλης-κράτους και μεταβάλλονται ριζικά οι κοινωνικοί συσχετισμοί στο εσωτερικό της. Ήδη από τον 7ο αι. π.Χ., με την εμφάνιση της φάλαγγας των οπλιτών, δηλαδή του συντεταγμένου στρατεύματος που πολεμούσε παρατεταγμένο κατά σειρά, τίθεται υπό αμφισβήτηση ένα από τα αποκλειστικά προνόμια (και πηγή εξουσίας) των ευγενών: η άσκηση του πολέμου. Από την άλλη, η ραγδαία ανάπτυξη του ελεύθερου εμπορίου – ιδιαίτερα μετά την κοπή των πρώτων νομισμάτων γύρω στο 600 π.Χ. – και η ολοκλήρωση του αποικισμού, που έφεραν τις ελληνικές πόλεις σε δημιουργική επαφή και εν συνεχεία σε σύγκρουση με άλλες δυνάμεις τις Μεσογείου (τους Ετρούσκους και τους Καρχηδονίους στη Δύση, τους Φοίνικες και τους Πέρσες στην Ανατολή), ενίσχυσε περαιτέρω τη δυναμική υπέρβασης των αριστοκρατικών δομών της κοινωνίας. Αποτέλεσμα της δυναμικής αυτής ήταν οι μεγάλης κλίμακας νομοθετικές ρυθμίσεις της περιόδου (του Λυκούργου στη Σπάρτη, του Δράκοντα και του Σόλωνα στην Αθήνα, του Ζάλευκου και του Χαρώνδα σε πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας, κ.ά.) που στόχο είχαν την εξισορρόπηση αντίρροπων δυνάμεων, με βασικό χαρακτηριστικό την παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Η μετάβαση στη νέα πολιτική πραγματικότητα δεν ήταν πάντα ομαλή και σε πολλές περιπτώσεις συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση της αριστοκρατικής τάξης, που συχνά κατά τη διάρκεια του 7ου και του 6ου αι. π.Χ. εκφράστηκε με την εγκαθίδρυση τυραννίδων. Η ανατροπή μιας τέτοιας τυραννίδας στην Αθήνα το 510 π.Χ. προκάλεσε τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, ο οποίος αφαίρεσε την πολιτική εξουσία από τη δικαιοδοσία των ευγενών και την παραχώρησε σε αιρετά σώματα και το «δήμο», ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την δημοκρατία του 5ου αι. π.Χ.
Η τέχνη της Αρχαϊκής περιόδου
Η Αρχαϊκή περίοδος ήταν επίσης σημαντικότατη για τη διαμόρφωση της ελληνικής τέχνης. Ο 7ος αι. π.Χ. χαρακτηρίζεται από έντονες ανατολικές επιδράσεις, ιδιαίτερα αισθητές στην αγγειογραφία, τη μεταλλοτεχνία και τη γλυπτική της περιόδου ("ανατολίζουσα" περίοδος). Οι επιδράσεις αυτές αφομοιώνονται δημιουργικά και, κατά τον 6ο αι. π.Χ., οι καλλιτέχνες των ελληνικών πόλεων επιδίδονται στη διαμόρφωση τοπικών ιδιωμάτων, που αργά αλλά σταθερά οδεύουν προς την κατάκτηση του μέτρου και τη ρεαλιστική απόδοση της ανθρώπινης μορφής. Την ίδια περίοδο διαμορφώνονται οι βασικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί (δωρικός, ιωνικός), παγιώνεται η μορφή των περίπτερων ναών και αναπτύσσεται η τέχνη του αρχιτεκτονικού γλυπτού διακόσμου.
Ο άνεμος αλλαγών του 6ου αιώνα αλλά και η πρακτική πολλών τυράννων να προστατεύουν τις τέχνες και τα γράμματα οδήγησε σε άνθηση της φιλοσοφίας, των φυσικών επιστημών και της λογοτεχνίας στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Ιωνία, ενώ στην Αττική γεννήθηκε την ίδια περίοδο η τέχνη του αρχαίου δράματος, σε άμεση σχέση με τη διονυσιακή λατρεία.
Η διαμόρφωση "ελληνικής συνείδησης"
Η κοινή γλώσσα, η κοινή θρησκεία και οι συγγενείς παραδόσεις δημιούργησαν στους κατοίκους των ελληνικών πόλεων-κρατών – παρά τις μεταξύ τους εντάσεις – μια αίσθηση κοινής ταυτότητας, που ενισχύθηκε με τις πανελλήνιες θρησκευτικές και αθλητικές εορτές. Η έννοια αυτή της ελληνικότητας βρήκε την ιστορική της πραγμάτωση στη διάρκεια των Περσικών πολέμων (490-480/79), όταν οι ελληνικές πόλεις συνασπίστηκαν για να αντιμετωπίσουν το «βαρβαρικό» κίνδυνο. Μια άλλη συνέπεια των πολέμων αυτών, που σηματοδοτούν το τέλος της Αρχαϊκής περιόδου, είναι ότι κατέδειξαν – τουλάχιστον στα μάτια των νικητών – την υπεροχή του ελληνικού συστήματος πολιτικής ελευθερίας έναντι της ανατολικής δεσποτικής εξουσίας, ανοίγοντας το δρόμο για μια εποχή έντονης πολιτικής δραστηριότητας και πνευματικής ακμής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου